Abstrakt
Cel: Celem artykułu było ustalenie metody określania norm zawartości cezu-137 w glebach Ukrainy, skażonych wskutek awarii elektrowni atomowej w Czarnobylu na podstawie badania radioekologicznego.
Wprowadzenie: Lata doświadczeń w usuwaniu skutków awarii jądrowych, które miały miejsce na Ziemi utwierdzają w przekonaniu, iż podstawowym warunkiem likwidacji powstałych szkód , które ma na celu zapewnienie społeczeństwu bezpieczeństwa radiacyjnego, jest dokładne i szybkie przewidywanie poziomu skażenia żywności, która stanowi główną dawkę napromieniowania ludności. Takie prognozy są możliwe do zrealizowania tylko po określeniu dopuszczalnego skażenia gleby, przy którym utrzymane byłyby normy higieniczne produktów rolnych i przetworzonych.
Metodologia: Badanie zostało przeprowadzone na głównych rodzajach gleb z zanieczyszczonych obszarów Ukrainy (sodowo-bielicowe, torfowo-glejowe, czarnoziemy). Wykorzystano klasyczne metody stosowane w badaniach agrochemicznych i radioekologicznych. Zastosowano również badanie analityczne sytuacji radioekologicznej w produkcji rolniczej na skażonych radioaktywnie ziemiach, analizę spektrometrii gamma wybranych próbek oraz metody statystyki matematycznej z wykorzystaniem pakietu Microsoft Excel.
Wyniki: Analiza czynników wpływających na badaną metodę standaryzacji zawartości cezu-137 w glebach gruntów rolnych na Ukrainie pokazała, że wyznaczanie na dłuższą perspektywę norm dopuszczalnej zawartości cezu-137 w glebach użytku rolnego możliwe jest jedynie po względnej stabilizacji parametrów migracji radionuklidów w systemie gleba-roślina, która to dokonuje się w 15-20 lat po awarii. Badania wykazały, że różnica w wartościach współczynników proporcjonalności cezu-137, w zależności od rodzaju gleby była 40-krotna. Wahania współczynnika zawartości cezu wynikające z pierwotnej lokalizacji badanych próbek nie przewyższały 200%. Nagromadzenie cezu-137 w uprawach gleb torfowo-glejowych było o 3,5-40 razy wyższe (wg wartość KP – współczynnika proporcjonalności) niż w uprawach na czarnoziemach i 1,4-13 razy wyższe niż w uprawach, które wyrosły na glebach sodowo- -bielicowych.
Wnioski: Podstawową metodą ustalenia dopuszczalnej normy zawartości cezu-137 w glebie (w długim odstępie czasu od awarii w Czarnobylu), przy której jego zawartość nie będzie przekraczać ustawowych norm sanitarnych (dopuszczalny poziom – 2006, PL-2006) dla przetwarzanych produktów żywnościowych, jest wykorzystanie parametrów ilościowych transferu radionuklidów z gleby do zbiorów różnego rodzaju upraw (współczynnik proporcjonalności) i tradycyjnych metod prognozowania transferu radionuklidów z gleby do roślin i zwierząt.
Słowa kluczowe: awaria elektrowni atomowej w Czarnobylu, rolnictwo, gleby, skażenie radioaktywne, migracja, Cez-137, parametr
Typ artykułu: oryginalny artykuł naukowy