Abstrakt
Cel: Poznanie specyfiki wypadkowych uwolnień związków azotu poprzez wykonanie ogólnej analizy zawartości tabel opracowanych przez autorów na podstawie danych Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska (GIOŚ) z lat 2006-2013. Dane te dotyczą poważnych awarii i zdarzeń o znamionach poważnej awarii, nazywanych dalej zdarzeniami, spowodowanych przez amoniak i inne związki azotu na terenie Polski. Wybór najliczniejszej grupy zdarzeń i zaproponowanie metod postępowania oraz wniosków prowadzących do ograniczenia ich liczby i skutków.
Wprowadzenie: Problem stanowią zdarzenia odnotowywane na terenie zakładów wszystkich kategorii ryzyka, a także w transporcie materiałów niebezpiecznych. W ostatnim okresie opracowano i opublikowano zbiorcze dane z kilku lat dotyczące zdarzeń zaistniałych w przemyśle i w transporcie. Niniejsza analiza, będąca rozwinięciem tych prac, dotyczy wypadkowych uwolnień amoniaku i innych związków azotu, zaliczanych do materiałów szczególnie niebezpiecznych dla człowieka, środowiska naturalnego i dóbr technicznych. Analiza zdarzeń odnotowanych w okresie kilku ostatnich lat na terenie Polski daje znacznie szerszy pogląd na skalę zagrożenia niż ich roczne zestawienia.
Metodologia: Przegląd literatury krajowej i zagranicznej dotyczącej tematu pracy. Zebranie rocznych raportów i rejestrów GIOŚ udostępnionych w internecie. Przygotowanie własnych zestawień tabelarycznych, a na ich podstawie wykonanie analizy wpływu szeregu czynników na liczbę zdarzeń z wykorzystaniem metody opisowej. Następnie określenie najliczniejszej grupy zdarzeń dotyczących awaryjnych uwolnień związków azotu, tj. amoniaku. Rozwinięcie zdiagnozowanej problematyki emisji amoniaku w instalacjach chłodniczych, prowadzące do sformułowania metod ograniczenia ich liczby i skutków.
Wnioski: W latach 2006-2013 roczna liczba zdarzeń z udziałem związków azotu zmalała z kilkunastu do kilku. Mimo to na terenie Polski utrzymuje się zagrożenie dla zdrowia ludzi, walorów środowiska i dóbr materialnych. Najwięcej zdarzeń odnotowano w zakładach, mniej w transporcie, a najmniej w grupie „inne miejsca”. Na terytorium Polski najwięcej zdarzeń miało miejsce w województwach kujawsko-pomorskim i mazowieckim. W odniesieniu do transportu stwierdzono, że poważne awarie z udziałem związków azotu dominowały w transporcie drogowym materiałów niebezpiecznych. Stwierdzono, że głównym związkiem powodującym poważne awarie był amoniak, a o prawie połowę mniejszy udział w zdarzeniach miał kwas azotowy. Pod względem kategorii ryzyka najwięcej zdarzeń miało miejsce w zakładach niebędących ZDR (zakład dużego ryzyka) ani ZZR (zakład zwiększonego ryzyka), w większości o profilu przetwórstwa mięsnego i owocowo-warzywnego, w których amoniak służy jako czynnik chłodniczy. Bezpośrednią przyczyną zdarzeń były najczęściej wady techniczne, ale występowały także błędy ludzkie i inne czynniki. Konieczny jest staranny nadzór automatycznych systemów detekcji amoniaku w instalacjach chłodniczych oraz wysoka kultura techniczna pracowników przy eksploatacji urządzeń wykorzystujących amoniak.
Słowa kluczowe: poważne awarie, amoniak i inne związki azotu, urządzenia chłodnicze, raporty i rejestry GIOŚ
Typ artykułu: artykuł przeglądowy