Abstrakt
Cel: Celem artykułu jest przedstawianie historii, istoty i misji polskiego systemu ratowniczego, a także jego umiejscowienia w systemie ochrony ludności, bezpieczeństwa powszechnego, czy nawet szerzej – bezpieczeństwa narodowego. Artykuł stanowi również próbę odpowiedzi na pytanie o istotę polskiego systemu ratowniczego, jego holistyczną definicję zawierającą najistotniejsze, immanentne składowe wspólne dla wszystkich jego rodzajów. To także odpowiedź na pytanie o główne cele tegoż systemu, a także korelację z występującymi zagrożeniami.
Wprowadzenie: W artykule autorzy starali się przybliżyć czytelnikom organizację, genezę i umiejscowienie polskiego systemu ratowniczego w istniejących systemach bezpieczeństwa, artykułując jego różnorodność i potencjał. Artykuł składa się z dwóch głównych części. W pierwszej autorzy zawarli zarys historyczny polskiego ratownictwa, przedstawiając jednocześnie jego główne kategorie i podstawowe podmioty za nie odpowiedzialne. W części drugiej skupili się na istocie polskiego ratownictwa w korelacji do bezpieczeństwa narodowego, powszechnego, ochrony ludności i obrony cywilnej. Całość dopełniają wnioski koncentrujące się głównie na wyartykułowaniu silnej i ugruntowanej pozycji ratownictwa w systemowym ujęciu bezpieczeństwa powszechnego w Polsce.
Metodologia: Złożoność i obszerność problematyki związanej z funkcjonowaniem polskiego systemu ratowniczego powoduje, że działania podjęte w celu wyjaśnienia poszczególnych problemów badawczych wymagałyby wykorzystania kombinacji wielu metod badawczych – zarówno teoretycznych, jak i empirycznych. Jednak ze względu na ograniczenia objętościowe autorzy zastosowali wyłącznie metody teoretyczne, takie jak: analiza, synteza, porównanie, abstrahowanie, uogólnienie i na tej podstawie wnioskowanie.
Wnioski: Polskie ratownictwo opiera się na funkcjonowaniu bardzo wielu instytucji (w tym służb, inspekcji i straży), co ma po części swoje implikacje historyczne, a po części wynika z międzynarodowego wymiaru ratownictwa. Z jednej strony mocno komplikuje to jego całościowy obraz, z drugiej strony świadczy o jego wysokim potencjale. Zdaniem autorów, polski system ratowniczy ma ugruntowaną i silną pozycję w systemie bezpieczeństwa powszechnego i stanowi istotny element bezpieczeństwa narodowego Polski. Nie znaczy to jednak, iż system ten nie potrzebuje zmian. Chociażby wspomniane jego rozproszenie wymusza przyjęcie pewnych unifikacji w sferze organizacyjnej, formalnoprawnej czy informatycznej
Słowa kluczowe: ratownictwo, historia polskiego ratownictwa, ochrona ludności, bezpieczeństwo powszechne, bezpieczeństwo narodowe
Typ artykułu: artykuł przeglądowy
Bibliografia:
- Brzeziński T., Historia medycyny, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2014.
- Goniewicz M., Pierwsza pomoc. Podręcznik dla studentów, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2011.
- Ziarko A., Państwowe Ratownictwo Medyczne, w: O. Wasiuta, R. Klepka, R. Kopeć (red.), Vademecum bezpieczeństwa, Instytut Nauk o Bezpieczeństwie UP, Kraków 2018.
- Goniewicz M., Goniewicz K., Ewolucja systemu ratownictwa medycznego – od starożytności do czasów współczesnych, „Wiadomości Lekarskie” 2016, tom LXIX, nr 1.
- Krystosik-Gromadzińska A., Konkolewski A., Systemy ratownicze w Polsce – Morska Służba Poszukiwania i ratownictwa, Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk Lądowych, Wrocław 2015.
- Komsta B., Ratownictwo lotnicze w Polsce w latach 1990–2010, w: Ratownictwo w Polsce w latach 1990–2010, J. Konieczny (red.), Garmond Oficyna Wydawnicza, Warszawa-Poznań-Inowrocław 2010.
- Kozioł M., Barszcz R., Kozioł W., 50 lat ratownictwa chemicznego, Wyd. Grupy Azoty, Puławy 2019.
- Kędra M., GPR według INSARAG, „Przegląd Pożarniczy” 2015, wyd. 9.
- Szymczak M., Słownik języka polskiego, t. 2, PWN, Warszawa 1979.
- Mała Encyklopedia Wojskowa, tom III, MON, Warszawa 1971.
- Kitler W., Skrabacz A., Bezpieczeństwo ludności cywilnej, TWO, Warszawa 2010.
- Bogdan G., Buchała K., Ćwiąklaski Z., Dąbrowska-Kardas M., Kardas P., Majewski J., Rodzynkiewicz M., Szewczyk M., Wróbel W., Zoll A., Kodeks Karny. Część szczególna. Komentarz, t. 2, Warszawa, 1999.
- Zoll A., Kodeks Karny. Część szczególna. Komentarz do art. 117–277, Tom II, Warszawa 2006.
- Spotowski A., Funkcja niebezpieczeństwa w prawie karnym, Warszawa 1990.
- Lutostański M., Prawo, a bezpieczeństwo narodu i państwa, Społeczna Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania, Łódź-Warszawa 2011.
- Dworecki S., Zagrożenia bezpieczeństwa państwa, AON, Warszawa 2002.
- Rutkowski C., Bezpieczeństwo i obronność: strategie – koncepcje – doktryny, Warszawa 1995.
- Kitler W., Bezpieczeństwo Narodowe RP. Podstawowe kategorie. Uwarunkowania. System, AON, Warszawa 2011.
- Jakubczak R., Marczak J., Gęsiorek K., Jakubczak W., Podstawy bezpieczeństwa narodowego Polski w erze globalizacji, AON, Warszawa 2008.
- Gromek P., Ratownictwo w ochronie ludności. Istota. System. Kierunki rozwoju, Szkoła Główna Służby Pożarniczej, Warszawa 2015.
- Kitler W., Ochrona ludności [w:] Bezpieczeństwo ludności cywilnej. Pojęcie, organizacja i zadania w czasie pokoju, kryzysu i wojny, Wyd. Towarzystwa Wiedzy Obronnej, Warszawa 2010.
- Zboina J., Miejsce i rola ochrony przeciwpożarowej w systemie bezpieczeństwa państwa, w: Ochrona przeciwpożarowa a bezpieczeństwo państwa, J. Zboina, B. Wiśniewski (red.), CNBOP-PIB, Józefów 2014.
- Projekt ustawy z dnia 13 czerwca 2024 r. o ochronie ludności i obronie cywilnej.
- Ustawa z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywiołowej (Dz.U. 2017 poz. 1897).
- Lubiewski P., Drożdż A., Zagrożenia – Rozważania na gruncie teorii, „Zeszyty Naukowe WSZ w Legnicy” 2020, 1(34), 77–87.
- Ziobro J., Uwarunkowania i konteksty organizacji sprawnego ratownictwa, „Zeszyty Naukowe SGSP” 2022, 81, 139–166, https://doi.org/10.5604/01.3001.0015.8129.
- Wawrzyniak B., Polityka strategiczna przedsiębiorstwa, PWN, Warszawa 1989.
- Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. 2022 poz. 2556).