1. SFT
  2. Archiwum
  3. Vol. 61
  4. Wymagania formalnoprawne wobec podmio...

Wymagania formalnoprawne wobec podmiotów ratowniczych dotyczące rozpoznawania zagrożeń chemicznych w Polsce

Bogdan Kołcz, dr inż.

Pobierz artykuł
Open Access
DOI: 10.12845/sft.61.1.2023.6, strony: 102 – 118

Abstrakt

Cel: W artykule przedstawiono zagadnienia dotyczące wybranych aspektów ratownictwa chemicznego i ekologicznego, ich umiejscowienia w unormowaniach prawnych w odniesieniu do wykonywanych zadań i z uwzględnieniem potrzeb społeczeństwa. W tym kontekście dokonano przeglądu aktów prawnych odnoszących się do funkcjonowania systemu rozpoznawania zagrożeń w ramach ratownictwa chemicznego i ekologicznego, jego transformacji oraz wpływu na bezpieczeństwo i realizację zadań przez podmioty ratownicze. Ponadto przeanalizowano oraz wyjaśniono znaczenie zapisów odnoszących się do rozpoznania zagrożeń chemicznych. Tematyka została oparta na nowych uregulowaniach prawnych w zakresie szczegółowej organizacji krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego oraz wytycznych obejmujących organizację ratownictwa chemicznego i ekologicznego w Polsce. Zweryfikowany w tej analizie obszar dotyczy rozpoznania materiałów niebezpiecznych, wyznaczenia stref zagrożenia, możliwości działania podmiotów ratowniczych w zakresie rozpoznania zagrożeń w uwarunkowaniach formalnoprawnych i ich identyfikacji przez funkcjonujące podmioty współdziałające. Wskazano zależności, które występują w systemie rozpoznawczym, i przyszłe kierunki jego rozwoju.

Wprowadzenie: We współczesnym świecie oczekiwania społeczeństwa względem służb ratowniczych skupiają się na szybkim i sprawnym przeprowadzeniu zorganizowanej akcji ratowniczej. W ratownictwie chemicznym podstawowym czynnikiem determinującym przebieg i sukces akcji ma rozpoznanie zagrożenia chemicznego. Prowadzenie działań rozpoznawczych w warunkach zmieniających się zagrożeń wymaga umiejętności i spełnienia szeregu uwarunkowań, które będą miały wpływ na funkcjonowanie podmiotów ratowniczych w systemie rozpoznania. Doświadczenia z prowadzonych działań ratowniczych wskazują, że zadania rozpoznawcze realizowane są w różnym stopniu. Z jednej strony zależą od regulacji prawnych, a z drugiej możliwości podmiotów ratowniczych i trudności wynikających z powstałych katastrof i awarii chemicznych. W związku z powyższym zasadne jest dokonanie przeglądu wybranych elementów prawnych odnoszących się do rozpoznania materiałów niebezpiecznych – w szczególności tych, które warunkują sprawne i efektywne działanie podmiotów ratowniczych w kontekście występujących zagrożeń.

Metodologia: Artykuł został opracowany przy wykorzystaniu analiz aktów prawnych oraz literatury przedmiotu na temat usprawnienia systemu rozpoznawania zagrożeń. Uwzględniono występujące zagrożenia, obecną sytuację międzynarodową, możliwość powstania niekontrolowanego działania i uwolnienia się substancji niebezpiecznych o właściwościach chemicznych, biologicznych lub radiologicznych, w szczególności w strefie przygranicznej. Dokonując analizy przeprowadzonych badań, wykorzystano publikacje dotyczące prawa ratowniczego, unormowania prawne krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego, zarządzania kryzysowego, wytyczne z ratownictwa chemicznego i ekologicznego, artykuły z obszaru rozpoznania oraz materiały konferencyjne.

Wnioski: Pojawienie się nowych uregulowań prawnych w Zasadach ratownictwa chemicznego i ekologicznego spowodowało potrzebę opracowania jednolitego kierunku działania w obszarze rozpoznawania czynnika chemicznego. Bieżące monitorowanie terenu pod kątem obecności substancji niebezpiecznej – ze względu na często zmieniające się warunki atmosferyczne na miejscu zdarzenia – powinno być stałym elementem zadań kompetencyjnych jednostek ratowniczych. Ponadto ciągła i efektywna analiza pobranych próbek w miejscu występowania substancji niebezpiecznej pozwoliłaby wykryć i zidentyfikować zagrożenie stosunkowo wcześnie – tak aby następnie podjąć kolejne, właściwe działania. Takie rozwiązanie pozwoliłoby kierującemu działaniem ratowniczym prowadzić akcję ratownictwa chemicznego w sposób ciągły i podejmować trafne decyzje na każdym etapie akcji, pomimo ewentualnej nagłej zmiany warunków pogodowych. Ujęcie w regulacjach prawnych wszystkich możliwych elementów rozpoznawczych w kontekście występujących zagrożeń będzie wpływać na efektywność podmiotów ratowniczych w likwidacji zagrożeń chemicznych, biologicznych, radiologicznych.

Słowa kluczowe: substancja niebezpieczna, strefa zagrożenia, ratownictwo chemiczne i ekologiczne, rozpoznanie chemiczne

Typ artykułu: artykuł przeglądowy

Bibliografia:

  1. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 17 września 2021 r. w sprawie szczegółowej organizacji krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego (Dz.U. 2021 poz. 1737 z późn. zm.).
  2. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. 2022 poz. 2556 z późn. zm.).
  3. Zasady organizacji ratownictwa chemicznego i ekologicznego w krajowym systemie ratowniczo-gaśniczym, KG PSP, Warszawa 2021, https://www.gov.pl/web/kgpsp/dokumenty-rchem [dostęp: 2.11.2022].
  4. Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz.U. 2022 poz. 1557 z późn. zm.).
  5. Zasady postępowania ratowniczego. Przewodnik, GIOŚ, Warszawa 2016.
  6. Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 12 czerwca 2018 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz.U. 2018 poz. 1286 z późn. zm.).
  7. Skrypt do szkolenia z zakresu ratownictwa chemicznego realizowanego przez KSRG w zakresie podstawowym, KG PSP, Warszawa 2019.
  8. Wyszomirska M., Konieczny A., Problematyka oraz kierunki współpracy krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego ze strukturami samorządu terytorialnego, SFT Vol. 60 Issue 2, 2022, pp. 60–76, https://doi.org/10.12845/sft.60.2.2022.3.
  9. Maślanka S., Rozpoznanie z wykorzystaniem wybranych substancji chemicznych, „W akcji” 2010.
  10. Roguski J., Zastosowanie bezzałogowych statków powietrznych w straży pożarnej, w: Systemy bezzałogowych statków powietrznych w ochronie przeciwpożarowej i ratownictwie, M. Feltynowski (red.), Wydawnictwo CNBOP-PIB, Józefów 2022, 11–47, https://www.cnbop.pl/wydawnictwa/ksiazki/978-83-958583-3-8/systemy-bsp-w-ochronie-ppoz.pdf [dostęp: 10.11.2022].
  11. Harmata W., Witczak M., Pietrzak G., Koncepcja rozwiązań technicznych systemu powietrznego wykrywania skażeń wykorzystującego statki bezzałogowe , BiTP Vol. 48 Issue 4, 2017, pp. 14–32, https://doi.org/10.12845/bitp.48.4.2017.1.
  12. Harmata, W., Witczak, M., Rozpoznanie skażeń w Polsce – aktualny stan wiedzy BiTP Vol. 52 Issue 4, 2018, pp. 20–45, https://doi.org/10.12845/bitp.52.4.2018.2.
  13. Strategia Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2020.
  14. Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz.U. 2022 poz. 261 z późn.zm.).
  15. Plan współdziałania jednostek organizacyjnych wchodzących w skład jednolitego krajowego systemu wykrywania skażeń i alarmowania, Wyd. MON, Warszawa 2016, https://www.katowice.uw.gov.pl/download/2018 [dostęp: 10.11.2022].
  16. Skoczylas J., Prawo ratownicze, LexisNexis, wyd. 2., Warszawa 2011.
  17. Rozporządzenie Ministra Rozwoju z dnia 23 lutego 2016 r. w sprawie raportu o bezpieczeństwie zakładu o dużym ryzyku (Dz.U. 2016 poz. 287).
  18. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 8 czerwca 2016 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać plany operacyjno-ratownicze, (Dz.U. 2016 poz. 821).
  19. Kogut, B., Organizacja i funkcjonowanie krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego, w: Zarządzanie kryzysowe. Dylematy zagrożeń i bezpieczeństwa państwa, B. Kaczmarczyk, B. Kogut, P. Kobes (red.), t. 3, PWSZ, Legnica 2013.