Abstrakt
Cel: Celem pracy jest dokonanie przeglądu badań oraz koncepcji teoretycznych dotyczących zarówno psychologicznego funkcjonowania sprawców podpaleń, jak i kryminologicznych aspektów przestępstw polegających na umyślnym wzniecaniu pożarów.
Metodologia: W pracy przeanalizowano angielskojęzyczną oraz polską literaturę na temat psychologicznego, kryminologicznego i psychiatrycznego podłoża przestępczego wywoływania pożarów.
Wyniki: Podpalenie to jedno z przestępstw powodujących poważne zagrożenie porządku publicznego oraz niebezpieczeństwo odniesienia obrażeń, utraty życia i mienia przez jednostki. Popełnienie tego czynu nie wymaga najczęściej ani szczególnych umiejętności, ani pomocy innych osób, a sprawcom dość łatwo jest zachować anonimowość. W literaturze wyróżnia się najczęściej kilka głównych motywów popełnienia przestępstwa podpalenia. Są to: zemsta, podniecenie, wandalizm, maskowanie dowodów, odnoszenie korzyści oraz ekstremizm polityczny (terroryzm). W opracowaniu omówiono między innymi jedną z najnowszych koncepcji wyjaśniających tło przyczynowe podpaleń – wielotorową teorię podpaleń. Populacja sprawców podpaleń jest wewnętrznie zróżnicowana. Gdyby jednak dokonać zabiegu ekstrapolacji, typowym sprawcą podpalenia okazałby się młody mężczyzna o niskim statusie społecznym i zawodowym, notowany przez policję, zmagający się z problemami natury psychologicznej lub psychiatrycznej, których źródeł można doszukiwać się w dysfunkcyjnym środowisku wychowawczym.
Wnioski: Literatura poświęcona psychologicznym uwarunkowaniom dokonywania podpaleń nie jest zbyt bogata. Uzyskanie jednoznacznych danych jest utrudnione z kilku względów. Przede wszystkim badacze reprezentujący nauki społeczne nie są zgodni co do terminologii dotyczącej przestępczego wzniecania pożarów. Ponadto niektóre projekty badawcze obejmują stosunkowo niewielką grupę podpalaczy. Charakterystyka osób wzniecających pożary jest też niejednokrotnie wycinkowa w tym sensie, że koncentruje się wyłącznie na wybranym aspekcie zjawiska. Nawet jeśli uznamy, że dotychczasowy stan wiedzy na temat psychospołecznych przyczyn podpaleń nie jest zadawalający, dotychczas zgromadzone dane będzie można wykorzystać w procesie opracowywania metod oddziaływań prewencyjnych i terapeutycznych. Powinny one uwzględniać psychologiczne i kryminologiczne mechanizmy leżące u podstaw przestępczego wzniecania pożarów oraz wewnętrzne zróżnicowanie populacji sprawców.
Słowa kluczowe: podpalenie, psychologia, motywacja, przestępca
Typ artykułu: artykuł przeglądowy