1. SFT
  2. Archiwum
  3. Vol. 64
  4. Konsekwencje szkód górniczych i ich w...

Konsekwencje szkód górniczych i ich wpływ na środowisko naturalne. Trzebinia – studium przypadku

Krzysztof Cygańczuk, dr inż. , Jacek Roguski, dr inż., profesor instytutu

Pobierz artykuł
Open Access
DOI: 10.12845/sft.64.2.2024.5, strony: 66 – 82

Abstrakt

Cel: W niniejszym artykule podjęto próbę przybliżenia zagadnień związanych z osiadaniem powierzchni na terenach zamkniętych i tymczasowo nieczynnych kopalń węgla kamiennego i brunatnego. W obliczu degradacji środowiska naturalnego niezbędnym środkiem mającym na celu przywrócenie terenu do stanu pierwotnego jest jego rekultywacja.

Wprowadzenie: Europa rezygnuje z paliw kopalnych, aby ograniczyć emisję CO2 do atmosfery. Przyczynia się do tego również nałożone 24 lutego 2022 r. na Federację Rosyjską embargo na eksport węgla do krajów Unii Europejskiej. Poszukuje się alternatyw dla paliw kopalnych we wszystkich sektorach gospodarki. Kierunek poszukiwań zmierza na wybór „zielonej energii”, która ze względu na potencjalne szerokie zastosowanie, już zaczyna być traktowana jako instrument neutralności emisyjnej. Wiele krajów UE postanowiło, że do 2050 r. osiągnie wspomnianą neutralność emisyjną, co oznacza zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych o ok. 95% w porównaniu z rokiem wyjściowym 1990. Osiągnięcie neutralności emisyjnej obligować będzie jednak do wyeliminowania emisji nie tylko w elektroenergetyce, lecz także w innych sektorach. W wyniku tego procesu, zwłaszcza na Górnym Śląsku, powstaną kolejne obszary wymagające działań po zamknięciu kopalń. Rekultywacja terenów pogórniczych jest zadaniem bardzo trudnym, gdyż nie ma uniwersalnej metody planowania rekultywacji. W trakcie działalności górniczej zaobserwowano wiele form degradacji środowiska naturalnego

Metodologia: W artykule wykorzystano teoretyczne i praktyczne metody badawcze, w tym analizę raportu w zakresie metod satelitarnych, który został opracowany na podstawie danych z satelitarnej interferometrii radarowej. System o ruchach powierzchni terenu należy do grupy wyrobów programu Copernicus, polegającym na monitorowaniu powierzchni lądów, a jego implementację zlecono Europejskiej Agencji Środowiska (EEA). Ponadto artykuł został oparty na publikacjach krajowych i zagranicznych autorów, autorytetów w dziedzinie inżynierii środowiska.

Wnioski: Metody ograniczania negatywnego wpływu górnictwa na środowisko są od dawna opracowywane i udoskonalane na wszystkich etapach działalności górniczej, od prac rozpoznawczych po likwidację zakładu górniczego. Jednym ze sposobów ograniczenia negatywnego wpływu górnictwa na środowisko jest rekultywacja terenów pogórniczych, dzięki której terenom przekształconym w wyniku działalności górniczej przywracane są wartości użytkowe lub przyrodnicze.

Słowa kluczowe: tereny pogórnicze, degradacja środowiska, rekultywacja, regeneracja terenu

Typ artykułu: studium przypadku

Bibliografia:

  1. Mishra S.K., Hitzhusen F.J., Sohngen B.L., Guldmann J.M., Costs of abandoned coal mine reclamation and associated recreation benefits in Ohio, “J. Environ. Manag.” 2012, 100, 52–58.
  2. Misa, R., Sroka A., Tajduś K., Dudek M., Analytical design of selected geotechnical solutions which protect civil structures from the effects of underground mining, “J. Sustain. Min.” 2019, 18, 1–7.
  3. Al Heib M., Nicolas M., Noirel J.F., Wojtkowiak F., Residual subsidence analysis after the end of coal mine work Example from Lorraine Colliery, France, in: Proceedings of the Post--Mining, Nancy, France, 16–17 November 2005.
  4. Guéguen Y., Deffontaines B., Fruneau B., Al Heib M., Michele M., Raucoules D., Guise Y., Planchenault J., Monitoring residual mining subsidence of Nord/Pas-de-Calais coal basin from differential and Persistent Scatterer Interferometry (Northern France)., “J. Appl. Geophys.” 2009, 69, 24–34.
  5. Cała M., Tajduś A., Andrusikiewicz W., Kowalski M., Kolano M., Stopkowicz A. Cyran K., Jakóbczyk J., Long term analysis of deformations in salt mines: Kłodawa Salt Mine case study, central Poland, “Arch. Min. Sci.” 2017, 62, 565–577.
  6. Hoek E., Surface and Underground Project Case Histories: Comprehensive Rock Engineering: Principles, Practice and Projects, Elsevier, Amsterdam 2016.
  7. Bell F.G., Bullock S.E.T., Hälbich T.F.J., Lindsay P., Environmental impacts associated with an abandoned mine in the Witbank Coalfield, “South Africa. Int. J. Coal Geol.” 2001, 45, 195–216, https://doi.org/10.1007/s40789-020-00375-4.
  8. Gray R.E., Bruhn R.W., Turka R.J., Study and Analysis of Surface Subsidence over the Mined Coal Bed, GAI Consultants Inc., Springfield, IL, USA 1977.
  9. Vervoort A., Declercq P.Y., Surface movement above old coal longwalls after mine closure, “Int. J. Min. Sci. Technol.” 2017, 27, 481–490.
  10. Niemczyk O.m Bergschadenkunde—Investigation of subsidence damage caused by mining, Verlag Glückauf 1949, 27, 291.
  11. Flaschentrager H., Considerations on ground movement phenomena based on observations made in the left bank Lower Rhine region, in: Proceedings of the European Congress on Ground Movement, Leeds 1957, 58–73.
  12. Czubik E., Über die zeitliche Entwicklung des Senkungsablaufes an der Tagesoberfläche beim Abbau von Steinkohlenflözen, Berg-Und Hütten-Männische Mon., 1971, 69, 293–301.
  13. Knufinke P., Zum Phänomen lokaler Höhenänderungen an der Tagesoberfläche, in: Proceedings of the IX Congress ISM, Praha, Czech Republic, 18–22 April 1994.
  14. Blachowski J., Cacon S., Milczarek W., Analysis of post--mining ground deformations caused by underground coal extraction in complicated geological conditions, “Acta Geodyn. Geomater” 2009, 6, 351–357.
  15. Słownik pojęć i terminów stosowanych w raportach Centrum Geozagrożeń PIG-PIB dotyczących zapadlisk, https://www.pgi.gov.pl/zapadliska-home/slownik-pojec.html [dostęp: 10.11.2024].
  16. Głowacki T., Milczarek W., Powierzchniowe deformacje wtórne dawnych terenów górniczych, „Min. Sci.” 2013, 20, 39–55.
  17. Schäfer A., Zur Verteilung der Bodenbewegungen an der Tagesoberfläche nach Grubenwasseranstieg in einer Steinkohlenlagerstätte, in: Proceedings of the Bergbau, Energie und Rohstoffe, Tagungsband, Freiberg, Germany, 7–9.10.2015, 158–170.
  18. Oksińska B., Zielona energia przyćmiła paliwa kopalne. Pierwsza taka sytuacja w historii UE, https://businessinsider.com.pl/gospodarka/zielona-energia-przycmila-paliwa-kopalne-pierwsza-taka-sytuacja-w-historii-ue/5emqcgv [dostęp: 30.10.2024].
  19. Jaroszewski W., Czy geologia jest nauką?, „Przegląd Geologiczny” 1985, 33, 10, https://geojournals.pgi.gov.pl/pg/article/view/17912 [dostęp: 30.10.2024].
  20. Główny Instytut Górnictwa w Katowicach, https://zapadliska.gig.eu [dostęp: 30.10.2024].
  21. Technical library, https://land.copernicus.eu/user-corner/technical-library/european-ground-motion-service [dostęp: 30.10.2024].
  22. Wychodnie skalne, Portal Zielone Podkarpacie, https://www.zielonepodkarpacie.pl/formy-skalne/wychodnie--skalne/ [dostęp: 30.10.2024].
  23. Peduzzi P., UNEP. Global Environmental Alert Service—Sand,Rarer than One Thinks, UNEP, Athens 2014.
  24. Dulias R., Landscape planning in areas of sand extraction in the Silesian Upland, Poland, “Landsc. Urban Plan.” 2010, 95, 3, 91–104, https://doi.org/10.1016/j.landurbplan.2009.12.006.
  25. Gorova A., Pavlychenk, A., Kulyna S., Ecological Problem of post-mining areas, in: Geomechanical Processes during Underground Mining, G. Pivnyak, V. Bondarenko, I. Kovalevs’ka, M. Illiashov, (eds.), CRC Press, Boca Raton, USA 2012.
  26. Różkowski J., Rahmonov O., Szymczyk A., Environmental Transformations in the Area of the Kuźnica Warężyńska Sand Mine, Southern Poland, “Land” 2020, 9, 116, https://doi.org/10.3390/land9040116.
  27. Abramowicz A., Rahmonov O., Chybiorz R., Environmental Management and Landscape Transformation on Self-Heating Coal-Waste Dumps in the Upper Silesian Coal Basin, “Land” 2021, 10, 23, https://doi.org/10.3390/land10010023.
  28. Kantor-Pietraga I., Zdyrko A., Bednarczyk J., Semi-Natural Areas on Post-Mining Brownfields as an Opportunity to Strengthen the Attractiveness of a Small Town. An Example of Radzionków in Southern Poland, “Land” 2021, 10, 761, https://doi.org/10.3390/land10070761.
  29. Rahmonov O., Skreczko S., Rahmonov M., Changes in Soil Features and Phytomass during Vegetation Succession in Sandy Areas, “Land” 2021, 10, 265, https://doi.org/10.3390/land10030265.
  30. Pratiwi Narendra B.H., Siregar C.A., Turjaman M. et al., Managing and Reforesting Degraded Post-Mining Landscape in Indonesia: A Review, “Land” 2021, 10, 658, https://doi.org/10.3390/land10060658.
  31. Rurek M., Gonia A., Hojan M., Environmental and Socio-Economic Effects of Underground Brown Coal Mining in Piła Młyn (Poland), “Land” 2022, 11, 219, https://doi.org/10.3390/land11020219.
  32. Rostański K.M., Contaminated Areas as Recreational Places— Exploring the Validity of the Decisions Taken in the Development of Antonia Hill in Ruda Śląska, Poland, “Land” 2021, 10, 1165, https://doi.org/10.3390/land10111165.
  33. Solarski M., Krzysztofik R., Is the Naturalization of the Townscape a Condition of De-Industrialization? An Example of Bytom in Southern Poland, “Land” 2021, 10, 838, https://doi.org/10.3390/land10080838.
  34. Światowy szczyt na rzecz klimatu COP 29 (Baku, Azerbejdżan), 12–13 listopada 2024, Portal internetowy Rady UE i Rady Europejskiej, https://www.consilium.europa.eu/pl/meetings/international-summit/2024/11/12-13/ [dostęp: 03.12.2024].